MİRAS PAYI ORANLARI NEDİR VE NASIL HESAPLANIR?
Türk Medeni Kanunun Miras Hukuku isimli Üçüncü Kitabının Mirasçılar Bölümlü Birinci Kısmında yani Türk Medeni Kanunu 495. Maddesi ve devamında düzenlenen mirasçılar ve miras pay oranları miras davalarında ilk önce tespit edilmesi gereken hususlardan biridir. Bu yazımızda yasal mirasçılar ve bu yasal mirasçıların miras payları konusuna değineceğiz.
MİRAS PAYI NEDİR?
Miras Payı, Türk Medeni Kanununa göre yasal veya atanmış mirasçı olan kişilerin mirasbırakanın terekesinde (mirasta) hangi oranda hak sahibi olduğunu belirten bir kavramdır.
MİRAS PAYI NASIL HESAPLANIR?
Türk hukukunda yasal mirasçıları belirlerken “zümre sistemi” uygulanmaktadır. Bu sisteme göre murisin yani miras bırakanın alt soyu birince zümre, ana ve babası ile onların alt soyu ikinci zümre, son olarak büyük anne ve büyük babası ile onların altsoyları üçüncü zümre olarak tanımlanmıştır. Bu sisteme göre mirasçılar belirlenirken;
- Öncelikle murisin eşi ile birlikte 1. Zümre,
- 1. zümrede kimse yoksa murisin eşi ile birlikte 2. Zümre,
- 2. zümrede de kimse yoksa murisin eşi ile birlikte 3. Zümre mirasçı olur.
Başka bir deyişle birinci zümrede mirasçı var ise 2. Zümredekilere miras düşmez. Yukarıdaki seçeneklerde eşin de vefat etmiş olması halinde zümre sistemi değişmez. Zümre sistemine göre işlem yapılır. Eşin miras payı zümrelerden ayrıdır.
Daha basit bir dille anlatmak gerekirse; Normal şartlarda ölen kişinin yasal mirasçıları eşi ve çocuklarıdır. Fakat kalabalık ailelerde ve birden çok ölüm olan ailelerde durum biraz daha karmaşıklaşmaktadır. Örneğin; Ölen kişinin eşi hayatta, çocuklarından birisi vefat etmiş ise yasal mirasçılar: eşi, sağ olan çocukları ve ölen çocuğunun çocukları (torunları) dır. Ölen kişinin eşi hayatta fakat çocuğu yok ise bu sefer de yasal mirasçılar: eş ve ölen kişinin anne ve babasıdır. Aşağıda örnekler üzerinden miras paylarını tespit etmeye devam edelim.
YASAL MİRASÇILAR NASIL BELİRLENİR?
Noterden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden alınacak mirasçılık belgesinde (veraset ilamında) yukarıda açıklanan zümre sistemine göre mirasçılar belirlenir ve payları hesaplanır(Türk Medeni Kanunu 598). Mirasçılık belgesiyle ilgili ayrıntılı bilgi almak için "Mirasçılık Belgesi Nedir ve Nasıl Alınır" isimli yazıyı inceleyebilirsiniz
SAĞ KALAN EŞİN MİRAS HAKKI NEDİR?
Türk Medeni Kanununa göre Sağ kalan eşin miras payı hesaplanırken zümre sistemiyle ilişkili ancak bu sistemden kısmen de bağımsız bir yol tercih edilmiştir. Sağ kalan eşin mirasçılık hakkı Türk Medeni Kanunu 499. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;
- Mirasbırakanın altsoyu (çocukları) ile mirasçı olan eş, mirasın dörtte birine (1/4);
- Mirasbırakanın ana ve baba ile veya onların altsoyları (çocukları) ile mirasçı olan eş, mirasın yarısına (1/2);
- Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları veya onların altsoyları (çocukları) ile mirasçı olan eş, mirasın dörtte üçüne (3/4) hak kazanır;
Yasal mirasçı olarak zümre sisteminde sayılanlardan hiç kimse bulunmuyor ise sağ kalan eş mirasın tamamına hak kazanır.
BOŞANAN EŞİN MİRAS HAKKI NEDİR?
Boşanan eşlerin birbirine mirasçı olmaları mümkün değildir. Boşanma ile birlikte mirasçılık hakkı sona erecektir. Bununla birlikte boşanma davası devam ederken ölüm olayı geçekleşmiş ise henüz boşanma davası kesinleşmediği için sağ kalan eşin miras hakkı devam eder.
ÇOCUKLARIN (ALTSOYUN) MİRAS HAKKI NEDİR?
Mirasbırakanın en önemli mirasçıları altsoyu yani çocuklarıdır. Burada altsoy kavramının kullanılmasının nedeni çocuklardan herhangi birinin vefat etmesi durumunda vefat eden kişinin çocuklarının onun yerini almasıdır. Çocukların miras hakkı anne sağ ise mirasın dörtte üçü (3/4), eğer anne sağ değil ise tamamıdır. Bu miras birden fazla çocuk varsa eşit olarak paylaştırılır.
Örneğin baba öldü ve geriye mirasçı olarak anne ile 2 çocuğu kaldı diyelim. Burada miras hakkı anne (1/4), 1. Çocuk (3/8) 2. Çocuk (3/8) şeklinde paylaştırılacaktır.
ANNE VE BABANIN MİRAS HAKKI NEDİR?
Altsoyu yani çocukları veya torunları bulunmayan mirasbırakanın yasal mirasçıları, eşi ile birlikte ana ve babasıdır. Bu durumda eşin sağ olması zorunlu olmayıp yalnızca anne ve babanın mirasçılık payı oranlarını değiştirmektedir. Eğer anne ve baba mirasbırakandan önce vefat etmişlerse bu sefer de anne ve babanın alt soyu (çocukları veya torunları) yani mirasbırakanın kardeşleri mirasçı olacaktır.
BÜYÜK ANNE VE BÜYÜK BABANIN MİRAS HAKKI NEDİR?
Altsoyu (çocuğu veya torunu), ana ve babası ve onların altsoyu bulunmayan mirasbırakanın mirasçıları, büyük ana ve büyük babadır. Bu durumda eşin sağ olması zorunlu olmayıp yalnızca büyük anne ve büyük babanın mirasçılık oranlarını değiştirmektedir. Eğer büyük anne ve büyük baba mirasbırakandan önce vefat etmişlerse bu sefer de büyük anne ve büyük babanın alt soyu (çocukları veya torunları) yani mirasbırakanın amcası, halası, dayısı veya teyzesi mirasçı olacaktır.
KARDEŞİN MİRAS HAKKI NEDİR?
Mirasbırakanın altsoyunun (Çocuğunun veya torununun) olmaması yani birinci zümrede mirasçı olmaması durumunda miras 2. Zümreye kalacaktır. 2. Zümredeki mirasçılar mirasbırakanın anne ve babasıdır. Ancak Türk Medeni Kanununun 496/2 maddesi gereğince ve zümre sisteminin doğal sonucu olarak mirasbırakanın anne babasının mirasbırakandan önce vefat etmesi durumunda ölen kişinin kardeşlerinin miras hakkı ortaya çıkacaktır. Ancak sıkça karıştırılan husus kardeşin saklı payının olup olmadığıdır. Kardeş yasal mirasçıdır ancak saklı paylı mirasçı değildir.
VASİYETNAME VARSA MİRAS HAKKI NASIL OLUR?
Türk Medeni Kanununda Vasiyetname ile hak sahibi olan atanmış mirasçı ve vasiyet alacaklısının hakları da düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu 598/2 maddesinde: "Atanmış mirasçılar mirası, mirasbırakanın ölümü ile kazanırlar." denilmiştir. Aynı kanunun 646/1 maddesinde ise "Yasal mirasçılar, gerek kendi aralarında, gerek atanmış mirasçılarla birlikte mirası aynı kurallara göre paylaşırlar." denilerek atanmış mirasçıların tıpkı yasal mirasçılar gibi doğrudan hak sahibi oldukları belirtilmiştir. Dolayısıyla vasiyetnamede belirtilen atanmış mirasçı sayısı ve miras payı oranı dikkate alınarak veraset ilamı belirlenir.
Bununla birlikte eğer vasiyetnamede belirli mal vasiyeti varsa vasiyet alacaklısı atanmış mirasçı gibi yasal mirasçılarla eşit konumda olmaz sadece tereke içerisindeki belirli bir mal için kişisel alacak hakkına kavuşur. Bu alacak hakkını kullanabilmesi için Türk Medeni Kanunu 598/2 maddesi uyarınca vasiyet alacaklısı olduğunu gösterir bir veraset ilamı alır; veraset ilamında isimleri ve kimlik numaraları yazan ilgili mirasçılardan vasiyetin yerine getirilmesini talep eder; mirasçılar vasiyetin yerine getirilmesini sağlamazlar ise bu durumda vasiyet alacaklısı Asliye Hukuk Mahkemesinde Vasiyetnamenin Tenfizi (vasiyetnamenin yerine getirilmesi) davası açarak alacağına kavuşur.
EVLATLIĞIN MİRAS HAKKI VAR MI?
Türk Medeni Kanununun 500. Maddesinde göre yasal olarak evlatlık olan kişinin iki farklı miras hakkı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi biyolojik ailesinden yani öz ailesinden olan miras hakkı, ikincisi ise kendisini evlatlık olarak alan kişilerden gelen miras hakkı. Evlatlık olan kişinin sosyal açıdan zayıf olduğu ve özel olarak korunması gerektiği düşünüldüğünden bu kişilere iki farklı miras hakkı tanınmıştır.
ÜVEY EVLAT VE ÜVEY KARDEŞİN MİRAS HAKKI VAR MI?
Üvey evlat veya üvey kardeş diye tabir edilen ve mirasbırakan ile KAN HISIMLIĞI VEYA YAPA HISIMLIK İLİŞKİSİ BULUNMAYAN başka bir deyişle Türk Medeni Kanunundaki şartları yerine getirmek suretiyle resmi olarak evlat edinilmeyen bu kişilerin üvey anne/babasından miras hakkı bulunmamaktadır. Ancak resmi olarak evlat edinme işlemleri gerçekleştirilirse Türk Medeni Kanununa göre yapay hısımlık kurulacağı için öz evlatla aynı oranda miras hakkı doğacaktır.
DOĞMAMIŞ ÇOCUĞUN MİRAS HAKKI VAR MI?
Türk Medeni Kanunu 582. Maddesi uyarınca çocuk sağ ve tam olarak doğduğunda mirasçı olacaktır. Ölü doğum halinde mirasçılık söz konusu olmayacaktır. Bu kapsamda kanun koyucu Türk Medeni Kanununun 643. Maddesi ile doğmamış çocuğun miras hakkını koruyucu şekilde düzenleme yapmıştır: “Mirasın açıldığı tarihte, mirasçı olabilecek bir cenin varsa paylaşma doğumuna kadar ertelenir”
SIKÇA SORULAN SORULAR
NİŞANLININ MİRAS HAKKI VAR MI?
Yasal mirasçılar Türk Medeni Kanunu 495 ve devamındaki maddelerde açıkça yazılmıştır. Nişanlı ise bu mirasçılar arasında yer almaz yani nişanlının miras hakkı yoktur. Nişanlının mirastan pay alabilmesinin tek yolu mirasbırakanın hayatta iken vasiyetname ile mal bırakması veya diğer ölüme bağlı tasarruflardan birini gerçekleştirmesidir.
NİKAHSIZ EŞİN MİRAS HAKKI VAR MI?
Türk Medeni Kanununa göre resmi nikah yapılmadığı takdirde geçerli bir evlilikten bahsetmek mümkün değildir. Taraflar nikahsız olarak uzun yıllar birlikte yaşasalar hatta çocuk sahibi olsalar bile resmiyette evli olmadıkları için Türk hukukuna göre birçok haktan yararlanamazlar. Miras hakkı da bunlardan birisidir. Bu nedenle nikahsız eşin eşin miras hakkı yoktur. Nikahsız eşin mirastan pay alabilmesinin tek yolu mirasbırakanın hayatta iken vasiyetname ile mal bırakması veya diğer ölüme bağlı tasarruflardan birini gerçekleştirmesidir.
İMAM NİKAHLI (DİNİ NİKAHLI) EŞİN MİRAS HAKKI VAR MI?
Evliliğin nasıl gerçekleştirileceği ve dini törenlerin ne zaman yapılabileceği açıkça Türk Medeni Kanununda düzenlenmiştir. Bu kanunun 143/2 maddesinde “ Aile cüzdanı gösterilmeden evlenmenin dinî töreni yapılamaz.” Denilmektedir. Yani Türk Medeni Kanunu imam nikahı veya dini nikah yapılacak ise bunun resmi nikahtan sonra yapılması gerektiğini düzenlemiştir. Dolayısıyla taraflar resmi nikah yapmadan dini nikah ile birlikte uzun yıllar birlikte yaşasalar hatta çocuk sahibi olsalar da resmiyette evli olmadıkları için Türk hukukuna göre birçok haktan yararlanamazlar. Miras hakkı da bunlardan birisidir. Bu nedenle imam nikahlı veya dini nikahlı eşin eşin miras hakkı yoktur. Dini nikâhlı eşin mirastan pay alabilmesinin tek yolu mirasbırakanın hayatta iken vasiyetname ile mal bırakması veya diğer ölüme bağlı tasarruflardan birini gerçekleştirmesidir.
İKİNCİ EŞİN MİRAS HAKKI
Türk Medeni Kanununun 130. Maddesine göre ikinci evliliğin yapılabilmesi için ilk evliliğin sona erdiğinin ispat edilmesi gerekir. Hatta kadınlar için ilk evliliğin sona ermiş olması da yetmez, iddet süresinin (önceki evlilikten sonraki üçyüzgünlük süre) de dolmuş olması gerekir. Aksi takdirde evlendirme memuru aynı kanunun 137/2 maddesine göre talebi reddeder.
Dolayısıyla Türk Medeni Kanununa göre bir kimsenin iki eşi olamaz. Ancak uygulamada imam nikahı veya dini nikah ile ikinci eşin hatta üçüncü veya dördüncü eşin bulunduğu görülmektedir. Bu halde uzun yıllar birlikte yaşansa hatta tarafların bu ilişkiden çocukları olsa dahi miras hakkı bulunmaz. Nitekim Türk Medeni Kanununun bu konudaki sınırları bellidir.
Kişinin ilk evliliği sona ermiş ve yasaya uygun şekilde ikinci veya üçüncü evliliğini yapmış ise bu durumda az yukarıda açıklandığı üzere boşanma ile miras hakkı sona ereceğinden dolayı önceki eşlerin miras hakkı bulunmayacaktır. Mirasbırakanın vefat ettiği anda resmi nikahlı eşi kim ise (İkinci eşi veya üçüncü eşi) onun miras hakkı olacaktır.
KIZ VE ERKEK ÇOCUĞUN MİRAS PAYI EŞİT MİDİR?
Anayasaya ve Türk Medeni Kanununa göre miras hukukunda kadın ve erkeğin hakları eşittir. Örneğin miras paylaşımı yapılırken bir kadın bir erkek olmak üzere iki çocuk mirasçı ise miras eşit olarak ikiye bölünür. Miras paylarının bu şekilde eşit olduğunu görmek isteyen mirasçılar yukarıda açıklandığı gibi murisin vefatından sonra Noterden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden mirasçılık belgesi alabilirler. Tabi ki mirasçıların kendi arasında miras taksim sözleşmesi yaparak bunun aksini kararlaştırabileceklerini de belirtmekte fayda var.
KIZ ÇOCUĞUNUN MİRAS HAKKI NEDİR?
Türk Medeni Kanunun 495/2 maddesinde “Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar “ denilmiştir. Dolayısıyla çocuklar ile birlikte sağ kalan eş de mirasçı ise çocukların payı mirasın ¾ ü olacak; Ancak yalnızca çocuklar mirasçı ise mirasın tamamı çocuklara kalacaktır. Çocuklar arasında miras payı eşit dağıtılacağından dolayı kaç çocuk varsa miras o kadar paya bölünecektir.
KADIN KOCASINDAN NE KADAR MİRAS ALIR?
Yukarıda sağ kalan eşin miras hakkı bölümünde açıklandığı üzere, Eşi vefat eden kadın çocukları da bulunuyorsa, mirasın dörtte birini (1/4);
Çocukları bulunmuyor ancak eşinin ana ve babası veya ana ve babasının altsoyları (çocukları) ile birlikte mirasçı ise mirasın yarısını (1/2);
Eşinin büyük ana ve büyük babası veya onların altsoyları (çocukları) ile mirasçı ise mirasın dörtte üçünü (3/4);
Yasal mirasçı olarak zümre sisteminde sayılanlardan hiç kimse bulunmuyor ise mirasın tamamını miras hakkı olarak alacaktır.
KARISINDAN KOCASINA MİRAS KALIR MI?
Türk Medeni Kanunun Miras Hukuku Bölümünde kadın erkek ayrımı yapılmadığı için nasıl ki sağ kalan kadın eşe vefat eden erkek eşten miras kalıyorsa; sağ kalan erkek eşe de vefat eden kadın eşten aynı oranda miras kalacaktır.
SAMSUN MİRAS DAVASI AVUKATI İLETİŞİM
Miras hukuku anlaşmazlıkları, miras paylaşımı, miras nedeniyle tapu iptal ve tescil davası, Ortaklığın giderilmesi (izalei şuyu) davası gibi miras hukukuyla ilgili olarak Samsun Miras Avukatı ve Samsun Miras Anlaşmazlıkları Avukatı konusunda Avukatlık ve Danışmanlık Hizmeti almak isterseniz bizimle iletişime geçebilirsiniz.
İLGİLİ YAZILAR
«Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır? | Ortaklığın Giderilmesi (İzalei Şuyu) Davası»
« Veraset İlamı/ (Mirasçılık Belgesi) Nedir , Nasıl Alınır?