İÇİNDEKİLER (İlgili başlığa tıklayarak doğrudan ilgili bölüme ulaşabilirsiniz)
Ekonomik şartların kötü olması nedeniyle bugünlerde birçok kişi icra takipleriyle karşılaşıyor. Bazı kişiler borcunu ödeyebilse de ödeyemeyenlerin aklına "Kredi borcu ödenmezse ne olur?" gibi sorular geliyor. Bu konuda oldukça fazla bilgi kirliliği var. Bunun en önemli sebeplerinden biri de, borçlarını ödeme konusunda borçluyla telefonda görüşen görevlilerin, “borcunuzu bir an önce ödeyin, yoksa hapse girersiniz” uyarısında bulunmaları. Henüz icra takibi başlatılmamış ya da icra takibi henüz kesinleşmemiş borçlulara dahi bu uyarıların yapıldığını görüyoruz.
Borç ödenmezse hapis cezası verilebilir. Fakat bunun bazı ön koşulları vardır. İcradan hapis cezası çıkması için bu ön koşulların gerçekleşmesi gerekir. Yani, hakkında icra takibi başlatılan kişiye yalnızca borcunu ödemedi diye hapis cezası verilemez. Buradaki hapis cezasından kasıt ise Tazyik hapsidir.
Tazyik hapsi, bir diğer adıyla disiplin hapsi, kanundan doğan sorumluluğunu yerine getirmeyen kişilerin bu sorumluluklarını yerine getirene kadar belli sınırlar dâhilinde hapis cezası almasıdır. İcradan kaynaklı tazyik hapsi en fazla 3 aylığına verilebilir.
Tazyik hapsi bir suçun yaptırımı olarak değil bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi nedeniyle disiplin hapsi olarak düzenlenmiştir. Bu yüzden tazyik hapsi adli sicile işlemez.
İcra ve İflas Kanunu’nun “Cezai hükümler” başlıklı 331 ve devamındaki Maddelerinde cezalara ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Burada bütün ceza konusu eylemler yerine sıkça karşılaşılan bize göre önemli olan eylemlere değinilecektir. Diğer düzenlemelere ilgili kanundan ulaşılabilir.
Bu düzenlemelere göre;
- Borçlunun, Alacaklıyı zarara uğratma kastıyla mal kaçırması
- Borçlunun,gerçeğe aykırı beyanda bulunması
- Mal beyanından sonra mal ve kazançta olan değişimlerin bildirilmemesi
- Borçlunun ödeme şartını ihlali (taahhüdü ihlal)
- Velayete ilişkin karar doğrultusunda Çocuk teslimi emrine muhalefet edilmesi
- İcra dairesince teslim edilen taşınmaza girilmesi
- Nafaka borcunun ödenmemesi
Eylemlerini gerçekleştirenler şikâyet üzerine icradan ceza alırlar. Görüldüğü üzere nafaka borcu haricindeki borçlar açısından yalnızca borcun ödenmemesi icradan ceza çıkmasına yeterli değildir. İcradan ceza alınması için kişinin kötü niyetli olarak hareket etmesi gerekir. Bunun hukuki altyapısı Anayasa ve Uluslararası sözleşmelerde yer almaktadır. Anayasa’nın “suç ve cezalara ilişkin esaslar” başlıklı 38. Madde hükmüne göre, "Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirmediğinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz" . Bu kapsamda Örnek vermek gerekirse, bankadan kredi çekip sözleşmedeki yükümlülüğüne uymayarak borcunu ödemeyen borçlu, sadece bu yüzden hapisle cezalandırılamaz.
Genellikle hangi durumlarda borçluya ceza verilebileceğini yukarıda açıkladık. Burada, sıklıkla karşımıza çıkan ve borçluların özellikle dikkat etmesi gereken, “mal beyanında bulunmama” ve “ödeme şartını yerine getirmeme (Taahhüdü İhlal)” hallerini detaylı incelemekte fayda olduğunu düşünüyoruz.
Mal beyanında bulunmama suçunun işlenebilmesi için öncelikle bir icra takibinin başlatılmış olması gerekir. Takip sonrası borçluya gelen ödeme emrinde belirtildiği üzere borçlu ya süresi içerisinde borcu ödemeli ya da mal beyanında bulunmalıdır. Mal beyanında bulunmayan borçlu hakkında, alacaklının talebi üzerine, beyanda bulununcaya kadar icra mahkemesi hakimi tarafından bir defaya mahsus olmak üzere hapisle tazyikine hükmedilir; ancak bu süre 3 ayı geçemez. Borçlu mal beyanında bulunduğunda, hapis cezası düşer.
İcra ve İflas Kanunu’nun 74. Maddesine göre, “Mal beyanı, borçlunun gerek kendisinde ve gerek üçüncü şahıslar yedinde bulunan mal ve alacak ve haklarında borcuna yetecek miktarın nevi ve mahiyet ve vasıflarını ve her türlü kazanç ve gelirlerini ve yaşayış tarzına göre geçim membalarını ve buna nazaran borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazı ile veya şifahen icra dairesine bildirmesidir.”
Borcu belirli taksitlerle ödemek üzere icrada imzalanan taahhütname ile borçlunun alacaklıya bir taahhüt vermesi mümkündür. Bu durumda eğer borçlu taahhüdü ihlal ederse icradan hapis cezası çıkacaktır. Bu durum iki şekilde ortaya çıkabilir.
1-) Borcunu ödemeyen borçluya alacaklı kendi rızası ile bir ödeme planı yaparak taahhütte bulunmasını isteyebilir ve borçlunun kabul etmesi üzerine icrada taahhütname tutanağı imzalanır.
2-) Borcunu ödemeyen ve borca yeter miktarda malı haczedilmiş olan borçlu, alacaklının satış talebinden önce ilk taksiti peşin ödemek şartıyla borcun 4 taksitte ödeneceğini icra müdürlüğüne taahhüt edebilir. Yukarıda açıklanan birinci durumda alacaklının rızası gerekli iken ikinci durumda alacaklının rızasına gerek yoktur.
Yukarıda açıklandığı üzere yalnızca kredi borcunun ödenmemesi icradan ceza çıkmasına yeterli değildir. İcradan ceza alınması için kişinin kötü niyetli olarak hareket etmesi ve kanundaki diğer şartların oluşması gerekir.
Tazyik hapsi, kötü niyetli olarak yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişileri zorlamak için uygulanır. Dolayısıyla hapse girince borç silinmez. Hatta faiz işlemeye devam eder.
Yukarıda değinildiği gibi yükümlülüklerin yerine getirilmesi için uygulanan bir yaptırım olduğu için eğer borç ödenirse hapis cezası kalkar.
Borçlu hakkında yapılan icra takibi kesinleştikten sonra eğer borçlu sigortalı olarak çalışıyorsa borçlunun maaşına haciz konulabilir. Maaş haczi için borçlunun kamuda ya da özel sektçre çalışıyor olmasının herhangi bir önemi yoktur. Peki maaşın tamamına haciz konulabilir mi? Tamamına haciz konulamıyorsa maaşın ne kadarına haciz konulabilir? Özellikle belirtmeliyiz ki maaşın tamamına haciz konulamaz. Kanunen öngörülen maaş haczi 1/4 oranındadır. Yani maaşın ancak 1/4 ü haciz nedeniyle kesilebilir. Fakat nafaka alacağı bakımından bazı istisnalar mevcuttur. Nafaka miktarı maaşın 1/4 ünü aşıyor ise bu söylediğimiz orana bakılmaksızın nafaka miktarı oranında maaş haczi yapılır. Ayrıca borçlunun borcunu daha erken kapatmak istemesi durumunda rızası ile maaş haczinden yapılan kesintinin oranı artırılabilir.
5510 sayılı kanun gereğince birkaç istisna haricinde emekli maaşına haciz konulamaz. Emekli maaşına haciz konulması için alacaklı tarafından talep oluşturulması halinde icra müdürünün bu talebi reddetmesi gerekir. Eğer icra müdürü bu talebi reddetmemiş ve emekli maaşına haciz koymuşsa emekli maaşına haciz konulan kişi bu duruma itiraz ederek haczi kaldırabilir. Emekli maaşına haciz konulmasının istisnaları ise SGK nın prim alacağı gibi bazı alacaklarının bulunması veya emeklinin nafaka borcu olması durumlarıdır. Sonuç olarak normal alacaklar için emekli maaşına haciz konulamazken nafaka alacağı ve SGK Prim alacağı için emekli maaşına haciz konulabilir.
İcra Hukuku ile ilgili hukuki yardıma ihtiyacı olan kişiler internet sitemizdeki ilgili yazılarımızı okuyabilir ya da site ana sayfasında yer alan Avukata Sor bölümünden ve iletişim numaralarımızdan 100 TL danışmanlık ücreti karşılığında hizmet alabilirler.
